De ‘Vijf Vrijheden’ van Brambell zijn na ruim 50 jaar een standaard begrip als het gaat om dierenwelzijn. Het onderzoek naar deze vrijheden begon al in 1965. De Britse Farm Animal Welfare Council heeft de voorwaarden in 1993 uitgewerkt tot de bekende ‘Vijf Vrijheden’. Recentelijker zijn de ‘Vijf Domeinen’ gepubliceerd. Dit model let ook op het mentale welzijn van dieren en de interactie met mensen. In dit artikel gaan we daar verder op in.
De 'Vijf Vrijheden' van Brambell (1965)
De ‘Vijf Vrijheden’ van Brambell zijn:
- dieren zijn vrij van honger en dorst. Ze hebben gemakkelijk toegang tot vers water en een adequaat rantsoen;
- dieren zijn vrij van ongemak. Ze hebben een geschikte leefomgeving inclusief onderdak en een comfortabele rustplaats;
- dieren zijn vrij van pijn, verwonding en ziekte. Er is sprake van preventie en een snelle diagnose en behandeling;
- dieren zijn vrij van angst en stress. Er is zorg voor voorwaarden en behandelingen die geestelijk lijden voorkomen;
- dieren zijn vrij om normaal gedrag te vertonen. Ze hebben voldoende ruimte, goede voorzieningen en gezelschap van soortgenoten.
De 'Vijf Domeinen' van Mellor et al. (1994)
De ‘Vijf Vrijheden’ van Brambell zijn de basis geweest voor het ‘Vijf Domeinen Model’. De onderzoekers hebben na publicatie in 1994 verschillende updates gemaakt. Het ‘Vijf Domeinen Model’ houdt rekening met de subjectieve ervaring van het dier. Dus hoe zij zich zouden kunnen voelen over de voorwaarden die wij opleggen. Het model is een hulpmiddel om dierenwelzijn grondig te beoordelen om management te sturen. Meest recent is de interactie met de mens toegevoegd.
Het ‘Vijf Domeinen Model’ bestaat uit:
1. Voeding
2. Fysieke omgeving
3. Gezondheid
4. Gedrag & interactie
5. Mentale staat
De eerste vier domeinen gaan in op factoren die aanleiding geven tot specifieke negatieve of postitieve ervaringen die bijdragen aan de mentale toestand van het dier. Deze worden geëvalueerd in domein 5.
De 2020 versie richt zowel op negatieve als positieve welzijnsfactoren. Het domein gedrag is na onderzoek uitgebreid met interacties met andere dieren/soortgenoten en interacties met mensen. De omstandigheden in elk domein hebben invloed op de subjectieve beleving van het dier ook wel het 5e domein: mentale affect. Je kunt dan beoordelen of het dier een negatief, neutraal of positief welzijn heeft.
Evalueren
Het 2020-model bevat specifieke richtlijnen voor het evalueren van de negatieve en/of positieve effecten van menselijk gedrag op het dierenwelzijn. Personen wiens acties kunnen worden geëvalueerd, zijn onder meer veehouders, eigenaren van trekdieren, veterinair zorgpersoneel, pond-/opvangpersoneel, dierentuinhouders, natuurbeheerders, jagers, onderzoekers, eigenaren van gezelschapsdieren, eigenaren van sport/ recreatiedieren, dierentrainers en hulpdierengeleiders.
Situaties met negatieve gevolgen
Voorbeelden van situaties waarin interacties tussen mens en dier negatieve gevolgen kunnen hebben voor het welzijn zijn:
- wanneer dieren weinig of geen menselijk contact hebben gehad,
- wanneer menselijke aanwezigheid bijdraagt aan reeds bedreigende omstandigheden,
- wanneer menselijk handelen direct onaangenaam, bedreigend en/of schadelijk is,
- wanneer eerdere acties van mensen worden herinnerd als aversief of schadelijk,
- wanneer de acties van bekende mensen onbedoelde schade veroorzaken.
Situaties met positieve gevolgen
Situaties waarin interacties tussen mens en dier positieve gevolgen kunnen hebben voor het welzijn zijn onder meer:
- wanneer de aanwezigheid van mensen gezelschap en een gevoel van veiligheid biedt,
- wanneer mensen voorzien in voedsel dat de voorkeur heeft, tactiele contacten en/of versterking van de training,
- wanneer mensen deelnemen aan plezierige routineactiviteiten of bij het aangaan van wisselende activiteiten,
- wanneer de aanwezigheid van bekende mensen rustgevend is in bedreigende omstandigheden,
- wanneer mensen handelen om perioden van ontbering, remming of schade te beëindigen.
Tot slot
De factoren die beschreven staan vormen aan het eind een positief of negatief welzijnsbeeld. Op bepaalde vlakken kan een verhoogd risico ontstaan waarin bepaalde negatieve effecten en welzijnsproblemen kunnen optreden. Het bestaan ervan betekent niet direct dat de verwachte welzijnsproblemen ernstig zijn.
Bijvoorbeeld: Mogelijk schadelijke structuren in de omgeving (hek) van een dier brengt risico op weefselbeschadigingen (wondje) met zich mee. Het geeft niet direct aan dat het dier welzijnsproblemen ervaart als gevolg van pijn (het wondje wordt behandeld).
Elk veronderstelling van negatieve affecten moet worden ondersteund door bewijzen op fysiek, fysiologisch en/of gedragsvlak.
Bronnen
- Mellor DJ, Beausoleil NJ, Littlewood KE, McLean AN, McGreevy PD, Jones B, Wilkins C. The 2020 Five Domains Model: Including Human–Animal Interactions in Assessments of Animal Welfare. Animals. 2020; 10(10):1870. https://doi.org/10.3390/ani10101870
- https://www.dierenwelzijnsweb.nl/vijf-vrijheden
- https://en.wikipedia.org/wiki/Five_freedoms
- https://horsesandpeople.com.au/the-2020-five-domains-model-for-welfare-assessment/
Meer leren over de eventingsport?
Lees één van mijn andere blogs óf meld je aan voor mijn nieuwsbrief, boordevol kennis, praktische tips en trends op het gebied van eventing.
